رهبری معنوی چیست ؟

رهبری معنوی

یکی از مفاهیمی که در دهه های اخیر بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است، مفهوم رهبری معنوی است .  که پیوند ناگسستنی با اخلاق، رهبری اخلاقی و دین دارد. تورسون و پلانته در توضیح معنویت چنین بیان می کنند :

• رابطه فرد با خدا و قدرت متعالی: واگذاری امر به او اعتماد به قدرت و هدایت همه جانبه او
• رابطه فرا رونده و ایجاد وحدت با طبیعت، انسان ها و رسیدن به یگانگی و اتحاد با هستی
• جستجوی معنی در زندگی و هدفمند و جهت دار دیدن زندگی
• فر روندگی از خود، خود محوری، فرا رفتن از تمایلات و آرزوها و نیازهای نفسانی
• پرورش فضایل انسانی از قبیل عشق الهی، مهربانی، مودت و بخشایشگری
• مواجه شدن با وجود منعالی که موجب عشق، أعجاب، خشوع و حتی بی خودی فرد در مقابل آن نیرو گردد
• قدسی پنداری طبیعت، هستی و معنایابی در زندگی

وست برنهام دو رویکرد را در رابطه با رهبری اخلاقی معرفی نموده است که رویکرد اول أن رهبری معنوی نامیده می شود. رهبران معنوی دیدگاه های سطح بالایی دارند که ریشه آن ممکن است وابسته به یک مذهب خاص باشد (۲۳۱۴۳ :۱۹۹۷ , West – Burnham ). از این دیدگاه، رهبری معنوی رابطه تنگاتنگی با رهبری اخلاقی دارد. الکینز و دیگران به نقل از غباری و راقبیان اعتقاد دارند که معنویت ابعاد مختلفی به شرح زیر دارد (۱۹-۵ :۱۹۸۸ ,.Elkins et al):

1. بعد روحانی که به خدا و بعد فرامادی مرتبط می شود.
2. معنا و هدف در زندگی – در زندگی معنوی خلائی وجود ندارد.
3. داشتن رسالت در زندگی – افراد معنوی احساس وظیفه و تعهد می کنند..
4. تقدس زندگی – زندگی سرشار از تقدس است و این تقدس در همه چیز قابل مشاهده است.
5.  اهمیت ندادن به ارزش های مادی – رضایت نهایی در مادیات نیست
6. نوع دوستی – همه را آفریده خدا میداند و از طریق عدالت اجتماعی جلوی رنج و ناراحتی دیگران را می گیرد.
7.  آرمان گرایی – جهان بهتری از این جهان وجود دارد و فرد به دنبال دستیابی به آن است.
8.  آگاهی از مصائب – درد، مصیبت و مرگ قسمتی از زندگی هستند و به زندگی روح می دهند.
9.  ثمرات معنویت – معنوی بودن واقعی سبب تغییر در همه جنبه های زندگی و زیستن میشود.

یکی از اصلی ترین اجزای محیط های کاری معنوی، رهبر معنوی است. سازمان ها نیاز دارند که در مسیر تبدیل خود به سازمان های یادگیرنده، معنویت را در محل های کار خود رواج دهند و به همین خاطر احتیاج به رهبری معنوی دارند. در این بین وظیفه رهبری را می توان کمک به دیگران در یافتن روح درونی خود، به دست آوردن و حفظ اعتماد دیگران، گوش دادن مؤثر به خواسته های دیگران و در کل، خدمت به همکاران خود بدون در نظر گرفتن علائق شخصی دانست. به عبارت دیگر، اگر مهم ترین عامل را برای گرویدن و عضو شدن افراد در یک سازمان یا یک گروه، اشتیاق یا جلب کردن قلب آنان بدانیم، رهبری را نیز باید اصلی ترین شخص در گروه یا سازمان دانست که از پس این کار بر می آید. این نوع رهبران، یعنی رهبران معنوی و ارزش مدار به کارها و فعالیت های پیروان در سازمان یا گروه به وسیله وصل کردن آنان به ارزش های عمیق درونی آنان معنی میدهند و باعث افزایش تعهد، انگیزش، کارایی و انرژی گیری آنان در سازمان با گروه میشوند.

فرهلم (۱۹۹۶)، از اولین پژوهشگرانی بود که واژه معنویت و رهبری را با هم برای تشریح معنویت در رهبری محیط کار به کار برد و از آن تاریخ دیگران کوشش کردند تا به مدلش اعتبار بخشیده، به سوی تئوری رهبری معنوی رهنمون شوند. برخی از نویسندگان، مدل هایی ارایه کردند که با سازه هایی مانند هوش عاطفی، اخلاقیات، ارزش ها و با مدلهای رهبری مانند کاریزماتیک، تبدیلی، تحول آفرین و خدمتگزار مرتبط بوده است

با معرفی تئوری رهبری معنوی یک انتقال قابل توجه در حوزه رهبری اتفاق افتاد. از مدت ها قبل معنویت خارج از حوزه پژوهش های علمی قرار داشت. به هرحال پژوهش های زیادی نشان داد که ارزش های معنوی با اثربخشی رهبری رابطه مثبت دارند. از این رو، توجه بیشتری را می طلبد فری بر اساس نظریات انگیزشی، مدل على خود را که ارزش ها، نگرش ها و رفتار رهبر را به نتایج سازمانی از طریق ارضای نیازهای بقای معنوی پیروان پیوند می دهد توسعه داد. اساس نظریه وی این ایده است که رهبران و پیروان نیاز به بقای معنوی دارند

رهبران معنوی چشم اندازی را ایجاد می کنند تا مطمئن شوند پیروان به احساس معناداری در کارشان برسند و فرهنگ سازمانی بر مبنای عشق انسان دوستی فراهم می کنند که طی این فرهنگ، افراد به همدیگر احترام و توجه دارند و لذا نیاز به عضویت برآورده می شود. در مدل رهبری معنوی فری بر انعکاس معنویت در چشم انداز و فرهنگ سازمانی تأکید شده است

بر این اساس، رهبری معنوی شامل دو رکن زیر است:

• ایجاد یک چشم انداز که اعضای سازمان نوعی دعوت را احساس کنند که طی آن زندگیشان معنا پیدا کرده، نوعی تفاوت را موجب می شود.
• ایجاد یک فرهنگ سازمانی اجتماعی براساس عشق انسان دوستی که از آن طریق، رهبران و پیروان مراقبت، اظهار علاقه و سپاسگزاری واقعی هم از خود و هم از دیگران را داشته باشند که بدان وسیله نوعی احساس عضویت و احساس درک شدن و مورد قدردانی قرار گرفتن تجربه شود.

فرای معتقد است: از آنجا که بسیاری از طریقت های معنوی توافق خیلی زیادی در خصوص ارزش های معنوی دارند، تئوری رهبری معنوی دارای رویکردی جهان شمول است. از دید اسمیت (۱۹۹۲) همه مذاهب در ارزش های متداول فروتنی، نیکوکاری، صداقت و بصیرت اشتراک دارند. به زعم آنان، در پژوهش های بین فرهنگی مشخص شده که ارزش های معنوی جذابیت جهانی دارند؟ از این رو، توافق گسترده ای بر ویژگی های معنوی رهبران موفق و ناموفق وجود دارد و لذا تئوری رهبری معنوی می بایست فراتر از محدودیت های وضعیتی یا فرهنگی خاصی باشد. این در حالی است که نظریات اقتضایی تنها برای سناریوهای خاصی رهنمود ارائه می دهند (۵۶ :۲۰۰۵ ,Reave)

غالب رویکردها و مدل های رهبری، صرف نظر از این که رویکرد رهبر – محور، رهبر – پیرو دوگانه) یا رویکرد جمعی را اختیار کرده باشند، بر نقش رهبر در فرایند اعمال نفوذ اذعان دارند. از دید فرای و ریو برای تشخیص رهبری معنوی می بایست اخلاقیات و درستی خود رهبر بررسی شود و در ادامه تعیین شود آیا این ارزش ها به اقدام و عمل می انجامد یا خیر. درستی، امانتداری و فروتنی ویژگی های شخصیتی اساسی رهبران معنوی هستند که به آنان اجازه می دهد تا اعتماد و اعتبار کسب کنند و بین آنچه که شخص هست و آنچه انجام می دهد سازگاری فراهم کنند. این ویژگیها به رفتارهایی مانند احترام قائل شدن به دیگران، برخورد منصفانه با دیگران، نشان دادن توجه و عشق انسان دوستانه به دیگران و قدردانی از مشارکت دیگران منجر می شود.

نظریه رهبری معنوی

رهبری معنوی بر فرایند اثرگذاری اجتماعی جمعی تأکید دارد که همه اعضاء گروه ها را برای کار کردن به روش های معنادار توانمند می سازد. رهبری معنوی نسبت به سایر تئوری های رهبری معنوی تأکید کمتری بر محوریت رهبر دارد و بیشتر بر روی تمرکز همه اعضای گروه به منظور رسیدن به نیازهای معنوی و ارتقای تعهد و عملکرد سازمانی تأکید دارد. در این رویکرد، نیازهای معنوی اساس و شکل رهبری معنوی را مشخص کرده و هر شخصی که تأثیر مثبتی بر روی تعالی گروه، عضویت و عملکرد داشته باشد به عنوان رهبر تلقی می شود. بنابراین، رهبری معنوی هم علت او هم اثر تعاملات اعضای گروه ها و رهبران رسمی و غیر رسمی است. رهبری معنوی شامل برانگیختن و الهام بخشیدن کارکنان از طریق یک چشم انداز متعالی و یک فرهنگ بر مبنای ارزش های نوع دوستانه برای پرورش نیروی انسانی با انگیزه، متعهد و بهره ور می باشد. رهبر معنوی از طریق ایجاد حساسیت نسبت به خود و دیگران و ماوراء و طبیعت در افراد سازمان، آنها را نسبت به شغل و کار خود علاقمند می کند، سپس باعث برانگیختن آنان نسبت به وظایف کاری خود میشود و در نتیجه موجبات بقای معنوی آنان را فراهم می آورد.

نظریه رهبری معنوی یک تئوری علی برای تغییر و تحول سازمانی و ایجاد سازمان یادگیرنده و خود برانگیخته می باشد. این تئوری بر مبنای الگوی انگیزه درونی که چشم انداز و بصیرت، ایمان و امید، عشق به نوع دوستی، معنویت محیط کاری و سعادت و بقاء معنوی را با یکدیگر تلفیق و ترکیب می کند، تدوین و تکمیل گردید.

مدیران ایران