شهری‌ها وقت خود را چگونه می‌گذرانند؟

بررسی وضعیت چگونگی گذران زمان در طول شبانه‌روز

«تابستان خود را چگونه گذرانده‌اید؟» اولین موضوع انشاء در آغاز سال‌های تحصیلی با پاسخ‌های کیفی همراه می‌شد اما مرکز آمار ایران از سال  ۱۳۸۷بررسی دقیق‌تری را برای پاسخگویی به این سؤال آغاز کرده است. طرح آمارگیری گذران وقت در نقاط شهری تاکنون ۶نوبت انجام‌شده که آخرین بررسی آن مربوط به تابستان سال گذشته است.

بر این اساس نحوه گذران وقت در میان افراد ۱۵ساله و بیشتر به‌صورت تفکیک‌شده طی تابستان سال ۹۴موردبررسی قرارگرفته است تا برنامه‌ریزان درزمینهٔ مسائل اجتماعی و اقتصادی با شناخت از این الگوی رفتاری، تصویر دقیق‌تری برای برنامه‌ریزی داشته باشند.

بسیاری از کشورهای جهان از این الگو برای برنامه‌ریزی بهره می‌برند. نحوه آمارگیری در این زمینه به‌گونه‌ای است که فرم در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرد و آن‌ها در بازه‌های زمانی مشخص‌شده به‌طور دقیق تعیین می‌کنند طی شبانه‌روز به فعالیت در کدام‌یک از دسته‌ها مشغول هستند.

تمامی فعالیت‌هایی که فرد در طول یک شبانه‌روز انجام می‌دهد، بر اساس طبقه‌بندی بین‌المللی فعالیت‌ها برای آمارهای گذران وقت (ICATUS) به ۱۵گروه اصلی تقسیم می‌شود. نتایج گزارش مرکز آمار از نحوه گذران وقت در مناطق شهری نشان می‌دهد که در تابستان سال  ،۹۴به‌طور میانگین میان زنان و مردان، کار و فعالیت‌های شغلی سومین اولویت زمانی افراد است.

نگهداری و مراقبت‌های شخصی شامل خوردن، خوابیدن و سایر نیازهای زیستی بیشترین زمان را طی شبانه‌روز از افراد گرفته است و خانه‌داری که شامل فعالیت‌های بدون دستمزد برای اعضای خانواده می‌شود هم دومین فعالیت زمان‌بر برای افراد بالای ۱۵سال بوده است.

طبق این آمارها مراقبت‌های شخصی۱۳ ساعت و ۳۹دقیقه از شبانه‌روز افراد را شامل می‌شود. کار و فعالیت‌های شغلی به‌طور میانگین  ۲ساعت و ۴۶ثانیه و گروه فعالیت خانه‌داری ۳ساعت و ۲۳دقیقه از زمان افراد را می‌گیرد. استفاده از رسانه‌های جمعی با ۲ساعت ۱۵دقیقه چهارمین فعالیت زمان‌بر بوده است.

همچنین متوسط کمترین زمان صرف شده  در شبانه‌روز مربوط به گروه فعالیت داوطلبانه و خیریه برابر با ۲دقیقه بوده است. در بین مردان، بعد از فعالیت نگهداری و مراقبت شخصی، متوسط بیشترین زمان صرف شده در شبانه‌روز به ترتیب مربوط به کار و فعالیت‌های شغلی با ۴ساعت و ۵۴دقیقه، استفاده از رسانه‌های جمعی ۲ساعت و۲۰ دقیقه و خانه‌داری یک ساعت و ۱۷دقیقه بوده است.

در بین زنان نیز متوسط بیشترین زمان صرف شده به ترتیب مربوط به گروه فعالیت خانه‌داری با ۵ساعت و ۲۵دقیقه، استفاده از رسانه‌های جمعی  ۲ساعت و  ۱۰دقیقه و مشارکت اجتماعی با یک ساعت و  ۱۱دقیقه بعد از فعالیت نگهداری و مراقبت شخصی در یک شبانه‌روز بوده است.

مقایسه فصل‌ها

نتایج مقایسه وضعیت گذران زمان طی فصل‌های بهار و تابستان  ۹۴نشان می‌دهد که زمان صرف شده در گروه‌های نگهداری و مراقبت شخصی، فعالیت‌های استفاده از رسانه‌های جمعی و سپس خانه‌داری نسبت به بهار سال ۱۳۹۴به ترتیب ۱۵دقیقه،۱۴ دقیقه و ۱۱دقیقه افزایش داشته است.

همچنین بر اساس نتایج به‌دست‌آمده  از طرح، فعالیت‌های آموزشی و فراگیری با ۳۸دقیقه و پس‌ازآن کار و فعالیت شغلی با ۶دقیقه کاهش نسبت به بهار سال ۱۳۹۴بیشترین کاهش را نشان می‌دهد.

وضعیت شاغلان و بیکاران

در بین شاغلان، بعد از فعالیت نگهداری و مراقبت شخصی ( ۱۲ساعت و ۳۶دقیقه،) متوسط بیشترین زمان صرف شده در شبانه‌روز مربوط به کار و فعالیت‌های شغلی با۷ ساعت و  ۸دقیقه و کمترین زمان صرف شده مربوط به فعالیت‌های داوطلبانه و خیریه و یک دقیقه بوده است. در فصل تابستان مردان شاغل ۷ ساعت و ۲۶ دقیقه و زنان شاغل ۵ ساعت و ۱۰ دقیقه از ۲۴ ساعت خود را به کار و فعالیت شغلی پرداخته‌اند.

برای جمعیت بیکار نیز بعد از فعالیت نگهداری و مراقبت شخصی (۱۴ ساعت و ۹ دقیقه)، استفاده از رسانه‌های جمعی با ۳ ساعت و ۲۹ دقیقه و فعالیت‌های خانه‌داری با  ۲ ساعت و ۴۰ دقیقه بیشترین فعالیت‌های داوطلبانه و خیریه با ۳ دقیقه کمترین زمان صرف شده را به خود اختصاص داده است.

غیرفعالان اقتصادی

افراد بالای ۱۵ ساله و بیشتر که طبق تعریف مرکز آمار طی ۷ روز قبل از آمارگیری در هیچ‌یک از گروه‌های شاغلان و بیکاران قرار نمی‌گیرند، جمعیت غیرفعال اقتصادی محسوب می‌شوند.

بررسی گذران وقت در بین هریک از طبقات جمعیت غیرفعال اقتصادی گویای آن است که متوسط بیشترین زمان صرف شده مربوط به فعالیت‌های نگهداری و مراقبت شخصی است. همچنین در بین این گروه از جمعیت بعد از فعالیت مذکور، خانه‌داران به‌طور متوسط بیشترین زمان خود را صرف گروه فعالیت‌های خانه‌داری ( ۶ ساعت و  ۱۹ دقیقه) کرده‌اند، محصلان صرف گروه فعالیت‌های استفاده از رسانه‌های جمعی با  ۳ ساعت و ۱۶ دقیقه و افراد دارای درآمد بدون کار (بازنشستگان و)… به‌طور متوسط بیشترین اوقات خود را به فعالیت‌های استفاده از رسانه‌های جمعی با ۳ ساعت و ۵ دقیقه اختصاص داده‌اند.

شرایط افراد بی‌سواد و باسواد

بررسی الگوی گذران وقت افراد باسواد ۱۵ ساله و بیشتر گویای آن است که متوسط بیشترین زمان صرف شده در شبانه‌روز بعد از گروه فعالیت نگهداری و مراقبت شخصی ( ۱۳ساعت و ۳۰ دقیقه)، به خانه‌داری با ۳ ساعت و ۱۹ دقیقه اختصاص داشته است. این شاخص‌ها برای افراد بی‌سواد به ترتیب با ۱۴ ساعت و ۵۶ دقیقه مربوط به فعالیت نگهداری و مراقبت شخصی و ۴ ساعت و ۱ دقیقه مربوط به خانه‌داری است.

همچنین بررسی فعالیت‌های آموزشی و فراگیری افراد باسواد بر اساس سطوح تحصیلی، گویای آن است که افراد دارای تحصیلات فوق‌لیسانس و دکترای حرفه‌ای با صرف متوسط زمان ۵۸ دقیقه و پس‌ازآن افراد دارای تحصیلات لیسانس با صرف زمان  ۳۳ دقیقه بیشتر از سایرین به فعالیت‌های آموزشی و فراگیری پرداخته‌اند.

بررسی وضع سواد در گروه کار و فعالیت‌های شغلی نشان می‌دهد که افراد دارای تحصیلات دکترای تخصصی به‌طور متوسط با صرف زمان ۵ ساعت و ۱۳ دقیقه، بیش از سایرین و افراد بی‌سواد به‌طور متوسط با صرف زمان یک ساعت و ۱۳ دقیقه کمتر از سایرین به کار فعالیت‌های شغلی پرداخته‌اند.

تفاوت متأهلان و مجردها

نتایج طرح نشان می‌دهد افراد هرگز ازدواج‌نکرده بیشترین زمان را در یک شبانه‌روز پس از فعالیت‌های نگهداری و مراقبت شخصی به فعالیت‌های استفاده از رسانه‌های جمعی با ۲ ساعت و ۵۵ دقیقه، کار و فعالیت شغلی با ۲ ساعت و ۱۹ دقیقه و خانه‌داری با  ۲ ساعت و ۳ دقیقه اختصاص داده‌اند درحالی‌که افراد دارای همسر بیشترین زمان خود را پس از فعالیت‌های نگهداری و مراقبت شخصی صرف فعالیت‌های خانه‌داری با ۳ ساعت و ۵۰ دقیقه و کار و فعالیت‌های شغلی با ۳ ساعت و ۵ دقیقه کرده‌اند.

منبع: مجله آینده نگر – خرداد ماه