کارآفرینی راهبردی چیست؟

هم کارآفرینی و هم مدیریت راهبردی رویکردهایی هستند که با ارائه مدل‌ها و ابزارهای متنوع این امکان را برای کسب‌وکارها به وجود آورده‌اند تا با بهره‌برداری از فرصت‌هایی که در محیط کسب‌وکارشان درک کرده‌اند، تحول ایجاد کنند، کسب‌وکارها را توسعه داده و درنهایت به خلق ارزش بپردازند.

کارآفرینان توانایی شناخت فرصت‌هایی را دارند که به نظر می‌رسد افراد عادی آن‌ها را نمی‌بینند و در کشف آن‌ها ناتوانند و مدیریت راهبردی با در اختیار قرار دادن ابزارها و مدل‌های مختلف، کارآفرینان را قادر خواهند ساخت تا از این فرصت‌های شناسایی‌شده برای معرفی محصولات و خدمات نو و سودمند برای بازار رقابتی بهره بگیرند و در نهایت با تکیه بر قابلیت‌های رقابتی، ارزش خلق کنند؛ بنابراین کارآفرینی راهبردی یکی از کلیدی‌ترین ابزارهای در دست صاحبان کسب‌وکارها و کارآفرینان برای شروع، توسعه و احیای کسب‌وکار است.

همان‌گونه که عنوان شد کارآفرینی راهبردی حاصل تلفیق دو رویکرد یا مفهوم اساسی کارآفرینی و مدیریت راهبردی است.

کارآفرینی، ایجاد و بهره‌برداری از فرصت‌های سودآوری است که در محیط خارجی کسب‌وکار وجود دارد. هنر یک کارآفرین دیدن بسیاری از نادیدنی‌ها است، فرصت‌هایی که همه کس قادر به شناسایی آن‌ها نیست؛ اما سؤال کلیدی این است که آیا تنها شناسایی فرصت‌ها و شروع یک کسب‌وکار برای موفقیت یک کسب‌وکار کافی است. جواب منفی است. بعضاً شرکت‌هایی هستند که در مرحله شروع یک کسب‌وکار بسیار خوب عمل می‌کنند اما پایداری آن‌ها حتی به یک ماه هم نمی‌رسد. ابزار پوشش‌دهنده این شکاف، مدیریت راهبردی است، رویکردی که به صاحبان کسب‌وکار مسیر و چارچوبی را نشان می‌دهد که بتوانند به یک سود رقابتی دائم و توانایی مستحکم در جهت رسیدن به سودآوری پایدار که هدف غایی همه کسب‌وکارها است برسند. رسیدن به یک جایگاه مطلوب در بازار رقابتی، خلق توانمندی‌ها، منابع ارزشمند منحصربه‌فرد و تبدیل آن‌ها به مزیت رقابتی پایدار تنها از طریق بهره‌گیری از مدیریت راهبردی برای کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکارها میسر می‌شود؛ لذا کارآفرینی راهبردی به‌عنوان یک راهنما، با ارائه یک چارچوب تلفیقی از راهبرد و کارآفرینی پیمودن مسیر پیشرفت و توسعه را برای کارآفرینان تسهیل کرده است.
یکی از شایع‌ترین سوگیری‌هایی که متأسفانه در حوزه مدیریت در ایران به وجود آمده، این است که اکثر افراد کارآفرینی را تنها در اولین گام خلق یک کسب‌وکار می‌دانند و بر این باورند که کارآفرینی یعنی شروع یک کسب‌وکار جدید؛ درصورتی‌که بر اساس مفهوم کارآفرینی راهبردی، کارآفرینی مراحل مختلفی دارد که هر مرحله نیازمند راهبرد متمایزی است که این راهبرد‌ها در حقیقت مسیر پیشرفت یک کسب‌وکار از ابتدای شروع فعالیت تا مرحله احیای کسب‌وکار برای کارآفرین را مشخص می‌کند.

به‌طورکلی راهبرد‌های کارآفرینی بر اساس مراحل چرخه عمر کسب‌وکار، در سه دسته زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

 
بر اساس این دسته‌بندی، هر کسب‌وکار بر اساس جایگاه خود در چرخه عمر کسب‌وکار باید راهبرد‌های مقتضی را اتخاذ کند. ماهیت و عناصر کلیدی در راهبرد‌های کارآفرینی برای کسب‌وکار در حال ظهور، خلاقیت، شناخت، تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی فرصت‌های محیطی است. هنر کارآفرین در این مرحله از چرخه عمر کسب‌وکار، کشف و ارزیابی فرصت‌ها برای شروع یک کسب‌وکار جدید است که معمولاً توأم با خلاقیت است. در این مرحله است که مأموریت کسب‌وکار و چشم‌انداز و ارزش‌ها شکل می‌گیرد. عناصر کلیدی در راهبرد‌های مرحله رشد، اجرای فرصت‌ها و بهره‌گیری از راهبرد‌های رشد برای ورود به بازارهای جدید و گسترش کسب‌وکار است. از این مرحله نیاز کارآفرین به هنر مدیریت راهبردی بیشتر می‌شود، بهره‌گیری از راهبرد‌های رشد، ائتلاف‌های راهبردی همه از ابزارهای راهبردی در این مرحله هستند که یک کارآفرین باید به‌صورت اثربخش از آن‌ها استفاده کند. ضمناً که تیم مدیریت کسب‌وکار در این مرحله تکمیل می‌شود و کم‌کم کسب‌وکار شکل نظام‌مند و فعالیت‌ها شکل فرآیندی به خود می‌گیرد. در مرحله تثبیت، جنس راهبرد‌ها از نوع احیای کسب‌وکار و تزریق نوآوری در کسب‌وکار برای پیشگیری از کاهش و انحلال کسب‌وکار است؛ شرکت از شکست‌ها درس گرفته است، به یک ثبات نسبی در سودآوری رسیده است ولی درعین‌حال ماهیت این مرحله بسیار خطر‌پذیر است، اگر به‌موقع راهبرد‌های مربوط به احیای کسب‌وکار انجام نگیرد چه‌بسا ممکن است کسب‌وکار به‌سوی کاهش و بعضاً انحلال حرکت کند لذا کارآفرین باید در این مرحله نوآوری را به‌عنوان مهم‌ترین عامل بقا و موفقیت تزریق کند و چه‌بسا بسیاری از صاحب‌نظران حوزه راهبرد بر این عقیده استوارند که این تزریق باید از مرحله رشد انجام شده باشد تا در مرحله تثبیت و جایی که کسب‌وکار به نقطه بلوغ خود می‌رسد، برداشت شود. پس همان‌طوری که گفته شد کارآفرینی تنها شروع یک کسب‌وکار نیست و یک کارآفرین در هر کدام از مراحل چرخه عمر کسب‌وکار باید راهبرد‌های مقتضی را اتخاذ کند. نیازهای راهبردی کسب‌وکارها در مراحل مختلف از چرخه عمر کسب‌وکار با یکدیگر متفاوت است. هنر یک کارآفرین شناخت این نیازها و تعیین بهترین راه‌حل برای پوشش آن‌ها است که این راه‌حل‌ها را مدیریت راهبردی به کارآفرین ارائه می‌دهد. مدل‌های پورتر، مینتزبرگ، دیوید، گروه مشاوران بوستن و مکنزی و دیگر صاحب‌نظران حوزه راهبرد، همه و همه ابزارهایی هستند که به کارآفرین در کلیه مراحل عمر کسب‌وکار این کمک را می‌دهند تا بهترین راهبرد را به کار گیرد. در یک جمله می‌توان گفت یک فرد باید برای موفقیت در کسب‌وکار خود، هم کارآفرین باشد و هم راهبرد است.

مقدمه

نیاز برای برقراری تعادل بر روی رفتار فرصت‌طلبانه (کارآفرینی) و رفتار مزیت طلبانه (مدیریت راهبردی)، یک نگرانی مدیریتی مختصری را مطرح ساخته است. دست‌یابی موفقیت‌آمیز به این تعادل را می‌توان کارآفرینی راهبردی نامید. Hitt و Sirmon در سال ٢٠٠٣، کارآفرینی راهبردی را به‌عنوان یک دنباله‌ی ۴ خطی از مراحلی مطرح ساختند که به‌وسیله‌ی آن‌ها یک شرکت می‌تواند حادثه‌های ضمنی رفتار راهبردی و کارآفرینی را در یک پروسه‌ی کارآفرینی راهبردی تغییر دهد. این ۴ مؤلفه عبارتند از:

١- طرز فکر کارآفرینانه: به‌منظور تشخیص فرصت‌ها (کارآفرینانه)

٢- مدیریت منابع به‌صورت راهبردی

٣- ایجاد نوآوری (کارآفرینانه) و

۴- اجرای مزایای رقابتی (راهبردی)

نگاهی به نظام اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشورهای پیشرفته و نو توسعه‌یافته، جهان نشان می‌دهد که ایجاد و حمایت از بنگاه‌های خرد و کوچک یکی از اولویت‌های اساسی در برنامه‌های توسعه اقتصادی این کشورها است. این بنگاه‌های اقتصادی علی‌رغم آنکه به سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارند، بازدهی بیشتری داشته و در ایجاد اشتغال، ایجاد بستر مناسب برای نوآوری و اختراعات و افزایش صادرات این کشورها، نقش مهمی دارند.

با توجه به مشکلاتی که این‌گونه بنگاه‌ها با آن‌ها روبه‌رو هستند، در کشورهای مختلف قوانین و تسهیلات گوناگونی برای حمایت از آن‌ها به وجود آمده است و ایجاد فضای مناسب برای کمک به رشد و توسعه آن‌ها یکی از مسئولیت‌های اصلی دولت‌ها است.