کارآفرینی فرهنگی

مقدمه 

کارآفرینی فرهنگی فرآیند ایده‌­پردازی و شناخت فرصت­ها و راه‌اندازی کسب‌وکارهای فرهنگی است که روندها و فرآیندهای تولید و عرضه خدمات و کالاهای فرهنگی و هنری را مدیریت می‌کند. نتایج حاصل از کارآفرینی فرهنگی احیای ارزش‌های فرهنگی موجود و دلخواه است.

قرن بیستم به‌عنوان قرن کارآفرینی نام‌گذاری شد و اقدامات فراوانی در جهان برای توسعۀ کارآفرینی انجام شد. چراکه کارآفرینی به‌عنوان موتور محرک اقتصاد و پیشرفت جامعه در نظر گرفته‌شده بود. در ایران نیز این فعالیت‌ها در وزارتخانه‌های مختلفی پیگیری شد ازجمله وزارت علوم در دهۀ گذشته با تشکیل دبیرخانۀ “کاراد” مأمور گسترش کارآفرینی در میان دانشگاه‌های کل کشور شد.

مدل غالب در کارآفرینی که در مفاهیم و روش­های اجرایی و تصمیم‌گیری نیز به‌روشنی مشخص است، مدل کارآفرینی صنعتی است؛ اما ازآنجایی‌که بخش فرهنگ و هنر ملازمات و ویژگی‌های متفاوتی دارد، نمی‌توان مدل کارآفرینی صنعتی را به فعالیت‌های مرتبط در این حوزه تعمیم داد. این موضوع تجربه­ای جهانی نیز به همراه داشته است در اواخر قرن بیستم مدل‌های دیگری از کارآفرینی به وجود آمدند که از آن میان می‌توان به کارآفرینی اجتماعی و کارآفرینی فرهنگی اشاره کرد. سیاست‌گذاران فرهنگی نیز با به‌کارگیری شیوه­ها و ره­یافت­های کارآفرینی در حوزۀ فرهنگ، رسیدگی به وضعیت اقتصادی فرهنگ و هنر و چگونگی به گشت آن را مجدانه دنبال کردند که آثار آن را می‌توان در اسناد بالادستی کشور به‌روشنی دید.

نقش تعاملی اقتصاد و کارآفرینی در بخش فرهنگی صرفاً منحصر به افزایش درآمد سرانه و انباشت سرمایه در بخش هنر نیست، بلکه می‌تواند آغازگاه تغییرات ساختاری عمده در فعالیت­های اقتصادی کشور باشد. این تحول با رشد بازده اجتماعی و امکان مشارکت فعال در میان بازیگرانِ اجتماعیِ نقش­هایِ اقتصادی (اشتغال در فعالیت­های فرهنگی) توأم خواهد شد که ثمره‌ی آن گسترش ظرفیت رشد کشور و بالا رفتن میزان به گشت اجتماعی و استقرار نظم اجتماعی عادلانه و پویا خواهد بود.

سرمایه‌گذاری مستمر و اندیشیده، نیازمند نیروی انسانی آموزش‌دیده و با تجربه و دارای توانایی‌های نو برای ارتباط با بازارهای جهانی و قلمرو سرحدی دانش است؛ بنابراین داشتن متخصصینی که توانایی تلفیق فرصت‌های اقتصادی و مزیت‌های هنری و فرهنگی کشور را داشته باشد ضرورت بلاشک تاریخی است. بی‌گمان نخستین گام در این راه، تربیت متخصصینی است که بتوانند با اتکا به توان‌های موجود کارآفرینی در حوزه‌ی فرهنگ بنگاه­های کارآفرین فرهنگی را ایجاد کنند.

۲- اهداف و ضرورت رشته:

رشتۀ کارآفرینی فرهنگی به مجموعه روابطی می‌پردازد که تولید و مصرف کالای فرهنگی را در سطح اجتماعی بررسی می­کند و هدف آن داشتن متخصصینی است که توانایی تلفیق فرصت‌های اقتصادی و مزیت‌های هنری و فرهنگی کشور را داشته باشند و نخستین گام در این راه، تربیت متخصصینی است که بتوانند الزامات ساختاری حوزۀ فرهنگ را با نوآوری به کارآفرینی پیوند بزنند و چنین تلفیقی از دانش در مأموریت رشته «کارآفرینی  فرهنگی» است.

۳- مطالعات و اقدام انجام‌شده

به‌منظور تدوین برنامه، سرفصل و منابع درسی رشته کارآفرینی فرهنگی در ابتدا عملکرد دانشگاه‌های معتبر جهان و کشور در این زمینه، موردمطالعه قرار گرفت. سپس نظر تخصصی استادان گروه‌های مرتبط با دو رشته کارآفرینی و فرهنگ­وهنر در دانشگاه‌های معتبر کشور با استفاده از فن دلفی اخذ گردید و با خرید منابع اصلی تدریس در آن دانشگاه‌ها سعی شد تا مسئلۀ وقوف و بومی‌سازی عرصۀ این دانش میسر گردد. پس از بحث و تبادل‌نظر در کارگروه برنامه‌ریزی درسی برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد رشته کارآفرینی فرهنگی پیشنهاد گردید که در تاریخ ۱۰/۱۲/۸۹ به تصویب رسید. در گام بعدی ضمن جمع‌بندی نظریات همکاران محترم سرفصل دروس منابع درسی پیشنهادی به کارگروه برنامه‌ریزی درسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارایه گردید.

 ۴- ویژگی‌های برنامه:

برنامه درسی مورد نظر جزء دروس بین‌رشته‌ای است.

پذیرش دانشجو از رشته‌های مختلف و به‌صورت نیمه‌متمرکز انجام می‌گیرد.

برنامه درسی در این رشته از حالت نظری دور شده و به جنبه‌های کاربردی نزدیک می‌شود.

این رشته درسی جزء رشته‌های جدید وزارت علوم محسوب می‌گردد.

۵- توانایی‌ها و مهارت‌های دانش‌آموختگان رشته:

به‌طورکلی می‌توان ویژگی  منحصربه‌فرد و توانایی تخصصی  دانش‌آموختگان رشته کارآفرینی فرهنگی را چنین برشمرد:

• کسب مهارت­های شبکه‌سازی اجتماعی در حوزۀ فرهنگ
• توانایی تشخیص فرصت­ها و امکانات بالقوه در عرصه­ی خدمات و کالاهای فرهنگی
• کسب مهارت انجام فعالیت‌های گروهی در عرصۀ خدمات و کالاهای فرهنگی
• کسب توانایی تفکر خلاق و پیاده‌سازی ایده‌های خلاقه در عرصه­ی خدمات و کالاهای فرهنگی
• کسب مهارت و فضیلت‌های رقابتی در عرصه­ی خدمات و کالاهای فرهنگی
• ارزیابی آثار و منافع اقتصادیِ کسب­وکارهای فرهنگی
• ارزیابی آثار و منافع میراث‌های هنری
• کشف مزیت‌ها و فرصت‌های رشد کارآفرینی فرهنگی
• کشف زمینه‌های جذب سرمایه­گذاری جسورانه در حوزۀ فرهنگ و هنر
• کشف زمینه‌های ترکیب صنعت و فرهنگ برای عرضه به بازار جهانی
• کسب مهارت‌های لازم برای صدور خدمات و کالاهای فرهنگی
• مزیت سنجی سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر
• کسب مهارت بازاریابی برای خدمات و کالاهای فرهنگی و هنری
• کسب توانایی مدیریت انواع واحدهای تولید خدمات و کالاهای فرهنگی و هنری