۲ بمب ساعتی اقتصاد ایران کدام‌اند؟

مسعود نیلی در گفت‌وگو با ماهنامه «صنعت و توسعه» در مورد مشکلات اقتصاد ایران صحبت کرده است. وی بیکاری و نقدینگی را دو بمب ساعتی در مورد مشکلات اقتصاد ایران دانسته و گفته شرایط اقتصاد به نوعی است که ما دیگر امکان بازگشت به عقب را نداریم و باید تلاش کنیم با ایجاد وفاق به رشد اقتصادی برسیم.

گزیده اظهارات وی را در ادامه می‌خوانید.

اظهارات مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس جمهور در مورد مشکلات اقتصاد ایران

تولید ناخالص داخلی

قله تولید ناخالص داخلی سرانه در اقتصاد ایران سال ۵۵ بوده است. در اقتصادهای متعارف، شما هیچ‌وقت چنین چیزی را مشاهده نمی‌کنید که بالاترین سطح تولید ناخالص سرانه مربوط به ۴۰ سال پیش باشد. دومین قله تولید ناخالص داخلی سرانه سال ۱۳۹۰ بوده که البته مقدار سال ۱۳۹۰، کمتر از ۸۰ درصد سال ۱۳۵۵ بوده است. بنابراین به طور متوسط طی ۴ دهه، کیک اقتصاد کشور کوچک‌تر شده است.

هر چند تولید سرانه سال ۱۳۹۰ حدود ۸۰ درصد تولید سال ۱۳۵۵ بوده، اما مصرف سال ۱۳۹۰ حدود ۱.۷ برابر مصرف سال ۱۳۵۵ بوده است! تولید سرانه کاهش یافته، مصرف اما تقریبا دو برابر شده است.

سرمایه‌گذاری

ما به نسبت سال ۱۳۵۵ خیلی کمتر سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و به نسبت سال ۱۳۵۵ نیز دولت خیلی ضعیف‌تر شده است. سرمایه‌گذاری سرانه سال ۱۳۹۰ حدود ۶۵ درصد سال ۱۳۵۵ و مصرف سرانه دولت نیز کمتر از ۴۰ درصد آن بوده است.

آنچه زمان حال را به آینده وصل می‌کند، سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاری در اقتصاد ما خیلی نوسانی بوده است. حتی سرمایه‌گذاری‌ای هم که صورت گرفته، به دلیل این‌که بخش بزرگی از سرمایه‌گذاری در بخش مسکن بوده، زمینه رشد در آینده، کمتر فراهم شده است.

رشد اقتصادی

ما طی حدود ۴ دهه، به طور عمده منابع کشور را به ضرر آیندگان، مصرف کرده و از این طریق ظرفیت رشد را هرچه بیشتر کاهش داده ایم.

امکانات گذشته اقتصاد، رشد بیش از ۲ تا ۲.۵ درصد را برای ما فراهم نمی‌کند و عامل موقتی فراهم‌آورنده رشدهای نوسانی و کوتاه‌مدت، یعنی درآمد‌های نفتی هم در قعر مقدار ۱۵ سال اخیر خود به سر می‌برد.

شرایط امروز تولید ناخالص داخلی کشور تقریبا معادل سال ۸۸ و سرمایه‌گذاری سرانه و مصرف دولتی سرانه تقریبا معادل اوایل دهه ۸۰ است. ما دیگر جای برگشت به عقب نداریم.

کاهش قیمت نفت

ما در یکی از بدترین دوران‌های درآمد نفتی به سر می‌بریم، بنابراین آن عامل اصلی که رشد را ایجاد کرده، نقشی نمی‌تواند بازی کند و رشد اقتصادی را تداوم دهد.

ضرورت‌هایی که به ما می‌گوید اقتصاد ما باید رشد کند، خیلی جدی است، اما سوخت ماشین اقتصاد، یعنی نفت، در حال حاضر در موقعیتی قرار ندارد که برای ما رشد ایجاد کند؛ منظور رشد پایدار اقتصاد است.

دو بمب اقتصاد؛

بیکاری و نظام بانکی

اقتصاد ما روی دو بمب ساعتی بزرگ قرار گرفته. بمب اول، حجم بالای جمعیت غیرفعال کشور در مقایسه با حجم جمعیت فعال است که نسبت آن کاملا غیر طبیعی است و بمب دوم، حجم بالای نقدینگی است.

در ۱۰ سال گذشته هر چقدر به جمعیت در سن کار کشور اضافه شده، تقریبا به همان اندازه به جمعیت غیرفعال کشور افزوده شده است. یعنی نیروی کار وارد بازار کار نشده است. به عبارتی، نرخ مشارکت اقتصادی پایین آمده است.

نظام بانکی هم در حال حاضر سه عارضه بزرگ دارد؛ نرخ بالای سود، حجم کم تسهیلات و کیفیت پایین تسهیلات.

اگر دولت نتواند برای مساله بدهی خود به نظام بانکی کاری کند، انجماد دارایی که در بانک‌های ما وجود داشته، ادامه پیدا می‌کند.

راه حل مشکلات

ابعاد فنی مسائل اقتصاد کلان ایران در حال حاضر، واقعا پیچیده است و به همان میزان هم که بر این پیچیدگی افزوده شده، از توان کارشناسی دولت کاسته شده است.

اگر یک وفاقی در سطح کلان اقتصاد کشور ایجاد شود و چشم‌انداز مثبتی که امروز در متن جامعه شکل گرفته، به شاخص‌های اقتصادی انتقال پیدا کند، آن زمان توان تجهیز منابع مالی که در نظام بانکی و بازار سرمایه صورت می‌گیرد، جایی مصرف نخواهد شد؛ به‌جز تولید داخلی.

کاهش تورم

به احتمال خیلی زیاد در خرداد یا تیر و اوایل تابستان امسال، شاخص قیمت مصرف‌کننده تک‌رقمی خواهد شد. این یعنی یک ثبات خوب اقتصاد کلان اتفاق می‌افتد.

منبع: اقتصاد نیوز