رهبری کاریزماتیک چیست ؟

رهبری کاریزماتیک

فرهمندی یا کاریزما (به یونانی: zaptopic یا «خاریسما»)، (هدیه الهام بخش الهی)، در لغت به معنی جذابیت غیر عادی و دارا بودن صفت های ویژه و ممتاز و منحصر بفردی است که مورد پسند و ستایش تعداد زیادی از دیگر انسان هاست. در فرهنگ فارسی عمید فره به معنای «شکوه، جلال، شوکت، نیرو، فر» آمده و فرهمند نیز به معنای «باشکوه، با شأن و شوکت، دانا و هوشمند» ذکر شده است (عمید، ۱۳۸۹: ۷۹۵)

کلمه کاریزما در کتاب مقدس مسیحیان به کار رفته است تا «روح مقدس» را توصیف کند. وحی، حکم، تعلیم، کشیش، عقل و شفا دادن، نمونه ای از موهبت های پرجذبه اند که در کتاب مقدس مسیحیان توصیف شده اند.

واژه کاریزماتیک برای توصیف ابرانسانی بکار می رود که فراتر از اراده و اختیار مردم آنان را تحت تأثیر قرار میدهد و هیچ کس یارای مقاومت در برابر او، یا حق انتخاب و انتقاد ندارد.

کاریزما، در اصطلاح به خصوصیت کسی گفته میشود که به شخصه و یا به عقیده دیگران، دارای قدرت رهبری فوق العاده است. این اصطلاح اغلب در علوم سیاسی و جامعه شناسی به کار برده می شود تا زیرمجموعه ای از رهبرانی را که با استفاده از نیروی توانایی شخصی خود می توانند تأثیراتی عمیق و استثنایی در پیروان خود داشته باشند، توصیف کند. وبر، کاریزما را چنین توصیف میکند: «ویژگی خاصی از شخصیت یک پدیده».

رهبری کاریزماتیک یا رهبری مبتنی بر جاذبه استثنایی، به گونه ای از رهبری گفته میشود که دارای قدرت و توانایی الهام بخشی به پیروان باشد و این در حالی است که این توانایی ها صرفا از نیروی شخصیت و تعهد فرد سرچشمه گرفته باشد. در این نوع رهبری، رابطه ای بدون استفاده از پاداش های مالی و اعمال زور برقرار میشود و در دامنه تئوری اسنادی – که بیانگر روابط على و معلولی است» قرار می گیرد.

بر اساس این مدل، رفتار سمبلیک رهبر پیروان را جهت متابعت از اهداف سازمانی با نیات شخصی رهبر متحول میسازد. رهبر کاریزماتیک دارای موهبتی ویژه تلقی شده و پیروان او را در حد پرستش دوست داشته و ستایش می کنند.

ویژگیهای رهبری کاریزماتیک

پیروان، رهبران کاریزماتیک را براساس کنش های متقابل می شناسند و به آنها هویت می دهند. به کاریزما باید به عنوان صف و ویژگی ساخته شده توسط پیروان، یعنی کسانی که مجموعه ای از رفتارهای معینی را در وضعیت ها و شرایط سازمانی، از رهبر مشاهده می کنند نگاه کرد. رفتار مشاهده شده رهبر در سازمان را می توان با بیان ویژگی های کاریزماتیک پیروان او تفسیر کرد و چنین صفات غیر وضعیتی، از رفتارهای مطالعه شده رهبری نتیجه گرفته شده است، کاریزما بودن، صفتی فردی که حاصل جایگاه فرد در سازمان باشد، نیست بلکه ویژگی خاصی است که از رفتارهای رهبر منتج می شود.

تئوری رهبری کاریزماتیک این نکته را مطرح می کند که اگر پیروان رفتارهای خاصی را از رهبر ببینند، توانایی های خارق العاده یا قهرمانانه ای را به وی نسبت می دهند. به عنوان مثال، عبارات زیر که برگرفته از کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» نوشته «جواهر لعل نهرو»، نخست وزیر فقید هند است، بیانگر و توصیف گر یک دیدگاه کاریزماتیک به رهبر جنبش استقلال هند «ماهاتما گاندی» است:

در اوایل سال ۱۹۱۹، «گاندی به شدت بیمار شد و هنوز دوران نقاهتش به کلی سپری نشده بود که هیجانات مربوط به مبارزه با قانون رولات، تمام کشور را فرا گرفت و او هم صدایش را به فریاد عومی که از سراسر هند برخاسته بود، ضمیمه ساخت اما این صدا با صداهای دیگر متفاوت بود. این صدایی ملایم و آرام بود که در عین حال در میان فریادهای انبوه جماعت مشخص بود و برتر از دیگران قرار می گرفت. این صدا نرم و نجیبانه بود که در عین حال همچون ضربات پتک گران بود که برای کوبیدن پولاد بکار می رود. این صدا مؤدب و دعوت کننده بود و در عین حال چیزی ارتعاش انگیز و مهیب در خود داشت، هر کلمه ای که در آن بکار می رفت معنی داشت و گویی ضربات کشنده را منعکس می کرد. در ماورای زبان صلح جو و دوستانه او، قدرت و اقدام و عزم راسخ، برای تسلیم نشدن به ناحق محسوس بود» (شهباز مرادی، ۱۳۹۱: ۱۶۵)

شاید بتوان گفت که در این زمینه یکی از عمیق ترین تحقیقات، دسته بندی «کانگر» و ا «کانانگو» است. این دو محقق، اشاره دارند که اگر خصلت کاریزما به رفتارهای مشاهده شده از افراد بستگی دارد، پس یک سری مؤلفه های رفتاری وجود دارد که مسئول بروز این صفات هستند. آنها به بررسی این مؤلفهها پرداخته و ویژگیها و صفات رهبری را در قالب این دسته بندی ارائه کردند. این مؤلفه ها به هم پیوسته بوده و وجود یا عدم وجود و نیز شدت آنها در رهبران، متفاوت است،

نتایج مؤلفه های رفتاری تحقیقات نشان میدهند که:

– رهبران، وقتی کاریزماتیک هستند که چشم اندازهای آنان بسیار متضاد با وضعیت کنونی باشد، ولی در عین حال باید برای پیروان آزادی عمل وجود داشته باشد که آن را بپذیرند یا نه.

– رهبران کاریزماتیک، ممکن است ریسکهای شخصی بالا را بپذیرند و هزینه های بالایی را متحمل شوند و از خود گذشتگی کنند تا به اهداف مشترک برسند.

– رهبران کاریزماتیک، مهارت خود را در فراتر رفتن از نظام موجود از طریق به کار بردن ابزارهای نامتعارف و استثنایی به اثبات می رسانند

– رهبران کاریزماتیک، رفتارهایی را که بدیع و غیر عادی اند به کار می برند و ریسک های شخصی ای را انجام می دهند که به احتمال زیاد به منافع شخصی آنها ضرر میزند.

– رهبران کاریزماتیک، ارزیابی دقیقی از منابع محیطی خود دارند و درک می کنند که محدودیتها در تعیین یا فهم آنها از چشم اندازها تأثیر می گذارند. وقتی محدودیت ها و فشار منابع محیطی برای رهبران کاریزماتیک مثبت است، آنها راهبردهای ابتکاری خود را به کار می گیرند. – رهبر کاریزماتیک، وضعیت حاضر را به عنوان وضعیتی منفی و طاقت فرسا و اهداف آینده را به عنوان جایگزینی جذاب تر و قابل حصول توصیف می کند.

– رهبران کاریزماتیک، انگیزه های خود را به روشنی بیان می کنند تا بتوانند از طریق رفتار جسورانه و اظهار اعتماد به نفس، تخصص، نامتعارف بودن و نگرانی در مورد نیازهای پیروان، رهبری کنند. غالبا پیروان رهبران کاریزماتیک، عقیده دارند که نظرات رهبری درست است. بنابراین، آنها با رضایت و بدون سؤال از رهبری اطاعت می کنند.

نمودهای رهبری کاریزماتیک

– پیروان به صحت دیدگاه های رهبر اطمینان کامل دارند.

– پذیرش بی چون و چرای رهبر

– علاقه پیروان به رهبر

– رغبت پیروان به اطاعت از رهبر

حالت های مثبت و منفی رهبری کاریزماتیک

 ١. منفی

۱٫۱. تحکیم قدرت فردی رهبر.

۱٫۲. محوریت بخشیدن به خود توسط رهبر

 ۲. مثبت:

۲٫۱. تحکیم و تأکید بر قدرت جمعی

۲.۲. توانا سازی پیروان توسط رهبر.

ظهور رهبری کاریزماتیک

شرایط اجتماعی و تاریخی: برخی از محققان علم مدیریت گفته اند که شرایط اجتماعی و تاریخی، عوامل اصلی بحرانی در ظهور رهبران کاریزماتیک هستند. وبر، رهبری کاریزماتیک را پدیده ای می داند که اغلب در شرایط و وضعیت های منحصر بفرد و نادر ظهور می کند (حداقل از نظر آماری این چنین است). «آبربچ» براساس تحلیل های صورت گرفته در خصوص بسیاری از رهبران کاریزماتیک گفته است: «رهبران کاریزماتیک، پیش از بحران هایی که آنها را به قدرت می رساند، اغلب نالایق، معمولی و کم جاذبه به نظر می رسند». وی معتقد است پیوند عمیق احساسی پیروان با رهبران کاریزماتیک، احتمالا از موقعیت ها و وضعیت هایی خاص در سازمان سرچشمه می گیرد. «روح» معتقد است زمان اوج شکوفایی رهبران کاریزماتیک، اغلب در خلال زمان هایی است که نا آرامی و نارضایتی اجتماعی، بویژه داخل شرکت وجود دارد. در چنین مواقعی، بی تجربگی و ارزش های ضدانسانی سازمانها، باعث می شود تا پیروان از رهبران اطاعت کنند و واکنش های روانی تازه ای از خود نشان دهند. از نظر آنها، وجود بحران، عامل اصلی رفتارهایی است که به شخصیت رهبر کاریزما (به عنوان هسته مرکزی) پیوند می خورد.

[button color=”red” size=”medium” url=”https://modiriran.ir/?p=11214″ icon=”” target=”true”]مشاهده جزییات[/button]

مدیران ایران