مدیریت کسب‌وکار سرمایه‌گذاری جسورانه یا مخاطره‌آمیز

مدیریت کسب‌وکار سرمایه‌گذاری جسورانه یا مخاطره‌آمیز یاThe Business of Venture Capital موضوعی است که در دنیای پر تلاطم ما به شدت مورد توجه قرارگرفته است .

شرکت‌های جوانی که بر پایه ایده‌های نو، خلاقانه و یا دانش‌بنیان تأسیس می‌شوند و امکان تولید ثروت در حجم بالا را دارند نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش تولید اعم از ماشین‌آلات و یا نیروی انسانی هستند. مدیران این شرکت‌ها به دلیل نداشتن سرمایه و یا عدم تمایل به سرمایه‌گذاری شخصی در جستجوی سرمایه‌گذارانی هستند که بر روی شرکت موردنظر سرمایه‌گذاری کند.

به علت مشخص نبودن وضعیت تولید محصول جدید و واکنش بازار نسبت به ورود محصول نهایی به بازار، سرمایه‌گذاری بر روی این شرکت‌ها با خطرپذیری‌ها و چالش‌های فراوانی مواجه است. به علت عدم قطعیت در برگشت سرمایه و کسب سود مورد انتظار، این نوع سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه‌گذاری‌های محدود (Limit Partners) LPs به نام سرمایه‌گذاری جسورانه و یا مخاطره‌آمیز (Venture Capitals) VCs نامیده می‌شود.

مؤسسات سرمایه‌گذاری جسورانه معمولاً شرکت‌های تضامنی یا شرکت‌های سهامی هستند که سرمایه‌های لازم خود را از منابع خصوصی یا عمومی زیر می‌گیرند:

• صندوق‌های بازنشستگی Pension Funds
• صندوق‌های وقفی Endowment Funds
• بنیادها Funds
• شرکت‌های سهامی مختلف
• افراد ثروتمند
• سرمایه‌گذاران طرح‌های پرمخاطره Venture Capitalist

شکل ۱ منابع سرمایه‌گذاری جسورانه را نشان می‌دهد.

شکل ۱ – منابع سرمایه‌گذاری جسورانه

هدف این شرکت‎‌ها از سرمایه‌گذاری افزایش سرمایه است. برای رسیدن به این هدف فرصت‌های سرمایه‌گذاری واقعی باید شناسایی شوند.

شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری واقعی

پس از اینکه سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز انجام شد، مؤسسات سرمایه‌گذاری جسورانه برای برگشت سرمایه سرمایه‌گذاران تحت‌فشار هستند. معمولاً سرمایه‌گذاران دنبال فرصت‌هایی مشابه Facebook و یا سایر شرکت‌های مشابه برای سرمایه‌گذاری هستند تا به سود موردنظرشان برسند.

شکل ۲ دوره سرمایه‌گذاری و رسیدن به اهداف موردنظر را که به‌صورت منحنی J است نمایش می‌دهد.

شکل ۲ -دوره سرمایه‌گذاری و سودآوری منحنی J

دوره سرمایه‌گذاری به‌طورمعمول در حدود ۳ تا ۵ سال است. در این دوره شرکت‌های نوپا در مورد درصد سهام، ارزش، شرایط و هیئت‌مدیره مذاکره می‌کنند. هر شرکت نوپای که نمونه کارها را ارائه می‌کند می‌باید به‌صورت نمایشی ثابت کند که توانایی برگشت سرمایه را بین ۸ تا ۱۰ برابر مبالغ سرمایه‌گذاری شده را دارا هست. ۲۰ درصد از کل سرمایه‌گذاری باید توانایی برگشت ۲ تا ۳ برابری از کل سرمایه‌گذاری را داشته باشد.

به علت خطرپذیری بالای سرمایه‌گذاری، مؤسسات سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز موفق معمولاً سبد سرمایه‌گذاری خود را از ۳۰ شرکت انتخاب می‌کنند. درصورتی‌که شرکت‌های سرمایه‌گذاری معمولی سبد سهام خود را از ۱۲ شرکت انتخاب می‌کنند.

تولید برگشت سرمایه

برای اندازه‌گیری برگشت سرمایه از IRR (Internal Rate of Return) که تابعی از زمان و سرمایه است استفاده می‌شود. معمولاً تقاضا برای خرید نوپا‌های با IRR زیاد و رشد سریع بالا است. خروج سریع از بازار با آرمان‌های کارآفرینی و واقعیات بازار تا حدودی مغایرت دارد.

به‌طور آرمانی خروج از بازار پس از گذشت سه تا ۴ سال از سرمایه‌گذاری مناسب است؛ اما فقط مؤسسات کمی از این قانون پیروی می‌کنند. به‌طورمعمول مؤسسات سرمایه‌گذاری جسورانه پس از گذشت ۶ تا ۸ سال از سرمایه‌گذاری سهام خود را می‌فروشند. مؤسسات سرمایه‌گذاری سهام خود را می‌فروشند چون حضور در بازار شرایطی را ایجاد می‌کند. تأخیر و گذشت زمان درصورتی‌که تحت کنترل نباشد باعث تحت‌فشار قرار دادن مدیران برای افزایش سرمایه در آینده می‌شود.

شاخص‌های کسب‌وکار سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز به شرح زیر است:

بازی با خطرپذیری بالا و جایزه نفیس: به علت شکست در حدود ۸۰ درصد از سرمایه‌گذاری‌ها روی نوپاها، خطرپذیری سرمایه‌گذاری روی نوپاها مهم است و می‌باید در نظر گرفته شود. سبد سرمایه‌گذاری جسورانه به علت طبیعت درونی خود و دارا بودن شرایطی مانند فنّاوری آزمایش نشده، بازار تغییر جهت داده و مدیرانی که برای اولین بار مدیریت می‌کنند دارای خطرپذیری است. پایان هر سرمایه‌گذاری جسورانه مخلوطی از مقدار کمی موفقیت‌های خیره‌کننده، مقداری معمولی و مقداری شکست خواهد بود. از نتایجی که برای سرمایه‌گذاری جسورانه گرفته شده است قانون زیر برای حالت‌های عادی به دست آمده است. یک‌سوم سبد سهام ۵ تا ۱۰ برابر سرمایه را برگشت خواهد داد. یک‌سوم سهام یک تا ۳ برابر سرمایه را بر خواهد گرداند. یک‌سوم نهایی کاملاً شکست خواهد خورد و باید به سبد تجربیات اضافه شود. نقطه امید سرمایه‌گذاری جسورانه، برگشت سرمایه تا ۱۰ برابر در طول ۳ تا ۵ سال است.

زمان دوست شما نیست:

زمانی که یک نوپا برای رسیدن به نقطه هدف تأخیر می‌کند. سرمایه‌گذاران نگران می‌شوند. علت این نگرانی به خاطر افت شدید IRR پس از گذشت زمان در نظر گرفته شده است. یک مثال در جدول ۱.۱ آورده شده است. یک سرمایه‌گذار جسور در سال اول یک‌میلیون دلار در یک نوپا سرمایه‌گذاری کرده است و انتظار دارد که ۵ میلیون دلار تولید کند در این حالت IRR برابر با ۱۲۳.۶ درصد است. حال در نظر بگیرید بجای سال سوم همان مبلغ در سال ششم برگرداند. IRR به ۳۷.۹ درصد سقوط خواهد کرد.

مدیریت سبد سهام:

مؤسسات سرمایه‌گذاری جسورانه سبد سهام شرکت‌هایشان را به اندازه بچه‌هایشان دوست دارند. نحوه رسیدگی به سبد سهام سرمایه‌گذاری جسورانه مانند رسیدگی کشاورز به مزرعه خود و یا رسیدگی به جوجه‌ها در مرغداری‌ها است.

موسسه سرمایه‌گذاری فقط زمانی به پول می‌رسد که سرمایه‌گذارانش به پول رسیده باشند:

یک سرمایه‌گذار جسور به دو صورت پول می‌سازد: یک‌پایه حقوق سالیانه و درصدی از سود. به‌طورمعمول مؤسسات سرمایه‌ای در هر موقعیتی که باشند ۲۰ درصد سود ایجاد می‌کنند. بعضی مؤسسات سرمایه‌‌ای با توجه به کارایی و نمانامشان تا ۳۰ درصد ایجاد می‌کنند. اکثر مؤسسات سرمایه‌ای سود را پس از جبران همه ضررهای به وجود آمده توزیع می‌کنند. یک موسسه موفق سرمایه‌گذاری را در طول زمان‌ افزایش می‌دهد.

وظایف و مسئولیت‌ها

در هر موسسه سرمایه‌گذاری بازیگران اصلی شامل شرکای کل Gps (General Partners)، مدیران عامل، معاونین، سرپرست‌ها، دستیاران و تحلیل‌گران هستند. کارکشته‌های سرمایه‌گذاری مسئول تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، مدیریت سبد سهام، برگشت سرمایه و رسیدن به اهداف موردنظر هستند.

دستیاران و تحلیل‌گران سرمایه‌گذاران را با رصد فعالیت‌های سهام برای تصمیمات سرمایه‌گذاری راهنمایی می‌کنند.

مسئولیت‌های تیم سرمایه‌گذاری تفکیک‌شده است. در یک روز کاری مشخص، شرکای کل می‌باید فعالیت‌هایی مانند مذاکره برای فرصت‌های سرمایه‌گذاری، شراکت در سبد سهام شرکت‌های در حال کار، پاسخ درخواست‌های سرمایه‌گذاری و کنار نهادن طرح‌های رد شده است. در پایان این طیف تحلیل‌گران قرار دارند که در پی منابع فرصت‌های سرمایه‌گذاری بوده و آن‌ها را برای بررسی بیشتر غربال‌گری ‌کنند.

تیم اداری مسئولیت امور اداری روزانه مانند پرداخت حقوق، مالیات و ارتباطات سرمایه‌گذاری را دارد. اندازه این اداره به مبلغ سرمایه‌گذاری شده بستگی دارد. این تیم می‌تواند شامل مدیر اداره، مدیر مالی، مدیر اجرایی و مشاوران حقوقی، بازاریابی و منابع انسانی باشد.

نحوه اداره هزینه‌های موسسه سرمایه‌گذاری جسورانه

مؤسسات سرمایه‌گذاری به دو صورت هزینه‌های موسسه را اداره می‌کنند. ۱- مدیریت مبالغ در اختیار، ۲- نقل‌وانتقال سهام

برای بهتر فهمیده شدن تولید سود در اقتصادهای مالی در نظر بگیرید ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری شده است.

سرمایه‌گذاران یک مبلغ سالیانه که معمولاً ۲ تا ۲.۵ درصد مبلغ تعهد شده است را پرداخت می‌کنند. مدیران سرمایه‌گذاری ۸۰ درصد سود را به سرمایه‌گذاران تحویل می‌دهند و ۲۰ درصد را نگه می‌دارند. این مدل از زمان Phoenicians (1200 سال قبل از میلاد) که دستور داده بود ۲۰ درصد از سود تجارت و حمل‌ونقل دریایی دریافت شود در تجارت رعایت می‌شود.

برای سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیون تومان، حق پرداخت سالیانه ۲ میلیون تومان می‌شود. این مبلغ برای کارهای روزانه موسسه از قبیل پرداخت حقوق، سفرها، اجاره‌ها و هزینه‌های قانونی صرف می‌شود.

اولین هزینه در هر موسسه پرداخت حقوق است. بیشتر این هزینه صرف پرداخت به متخصصینی مانند تحلیل‌گران می‌شود.

بسته پرداخت هزینه‌ها شامل حقوق، پاداش‌ها و سهمی از سود می‌شود. پرداخت هزینه‌ها به اندازه موسسه بستگی دارد. مدیریت یک موسسه با سرمایه ۲ میلیارد تومان با یک موسسه دیگری که سرمایه ۲۰۰۰ میلیارد تومان دارد متفاوت است. برای یک سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد تومانی میانگین ورودی سالیانه ۴۰۰ میلیون تومان خواهد بود که مابین تعداد محدودی از متخصصین تقسیم خواهد شد.

درصورتی‌که موسسه‌های بزرگ‌تر توانایی پرداخت بسته‌های هزینه متنوع مانند آنچه در جدول ۱ توصیف‌شده را دارا هستند.

جدول ۱ – هزینه‌های پرداخت سالیانه (برحسب میلیون ریال)

نقل‌وانتقال سهام

سهام نسبت به قوانین و مسئولیت‌ها توزیع می‌شود. اختیارات برنامه‌ریزی‌شده بین قسمت سرمایه‌گذاری در ۵ سال اول و قسمت کسب سود یا سال ششم تا سال دهم تقسیم می‌شود. وقتی‌که سهام فروخته می‌شود، برای حفظ تعهدات حرفه‌ای سرمایه‌ها در آخرین سال قرارداد آزاد خواهند شد.

برای نگهداری نیروهای متخصص به نسبت سال‌های سرمایه‌گذاری اختیارات داده می‌شود. ۲۰ درصدهای کسر شده در آخرین سال سرمایه‌گذاری به متخصصین عودت داده می‌شود. (جدول ۲)

پس‌گیری سهام در صورتی انجام می‌پذیرد که یک سهامداری به هر دلیلی تعهدات خود را نتواند انجام بدهد.

جدول ۲ – نمونه سود سهام و مبالغ نگهداری شده برای اعضای تیم

نویسنده :

عبدالرضا فریدی | Areza.faridi@gmail.com| مدیران ایران