سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital) چیست؟

سرمایه‌گذاری خطرپذیرچیست؟

مقدمه

دنیای کنونی دنیای فناوری است در این راستا کارآفرینان و فن­ آفرینان به عنوان عملی‌ترین راه حل ممکن، مورد توجه بسیاری از محافل علمی و اقتصادی کشورهای در حال توسعه قرارگرفته‌اند. اما بسیاری از  این کارآفرینان و فن‌آفرینان سرمایه لازم برای اجرای طرحها و ایده‌های فناورانه خود را نداشته و به تنهایی قادر به دستیابی به موفقیت نیستند. تلاش‌های این افراد زمانی شکوفا می‌شود که در کنار مهارت خود، اکوسیستمی که از تلاش‌های آنان حمایت نماید، وجود داشته باشد. در کشورهای مختلف دنیا، علاوه بر پرورش استارت‌آپ ها، زیرساخت‌هایی برای اکوسیستم سرمایه‌گذاری کشور خود فراهم نموده‌اند.

یکی از مهمترین اجزای این اکوسیستم، سرمایه‌گذاران خطرپذیر هستند. سرمایه‌گذاری خطرپذیر به عنوان یکی از مهمترین منابع مالی تامین کسب و کارهای کارآفرینانه در دنیای کنونی محسوب می‌شود. به جرات می‌توان گفت تامین مالی مناسب، یکی از مشکلترین و پیچیده‌ترین عناصر در فرآیند راه اندازی کسب و کارهای دانش­بنیان است. این روش تامین مالی امروزه به عنوان مهمترین و موثرترین روش تامین مالی طرحها و شرکت‌های نوآور در سطح دنیا مطرح است و توانسته با کارآرایی که دارد بخش قابل توجهی از اقتصاد امروز دنیا را بوجود آورد. شرکت‌های موفق فراوانی در دنیا وجود دارند که توانسته‌اند از طریق مشارکت با سرمایه‌گذاران خطرپذیر به رشد و بالندگی دست یابند. از آن‌جمله می‌توان شرکت‌هایی همچون مایکروسافت،گوگل، اپل، اینتل، اسکایپ و … را نام برد.

سرمایه‌گذاری خطرپذیر چیست؟

شرکت‌ها و بنگاه‌های کوچک منابع مالی برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌های پرریسک خود را در اختیار ندارند. ریسک بالای اجرای طرح‌های جدید، نسبت هزینه‌های اجرای طرح‌های مذکور به کل سرمایه اولیه یک شرکت کوچک و احتمال عدم توانایی آن در پاسخگویی به نیاز بازار در آینده، موقعیت یک شرکت نوپا را بسیار متزلزل خواهد کرد.

سرمایه خطرپذیر، سرمایه‌ای است که به همراه کمک‌های مدیریتی در اختیار شرکت‌های نوپا و در حال رشد قرار می‌گیرد. این روش یکی از روشهای مطلوب حمایت از کارآفرینان، مخترعان و صاحبان ایده است که ضمن حفظ مالکیت فکری طرح، صاحب طرح نیز در موفقیت و یا شکست آن شریک می‌شود.

نهادهای مالی که به‌طور تخصصی در تامین مالی پروژه‌ها و طرح‌های با ریسک بالا فعالیت می‌کند، شرکت‌ و یا صندوق های سرمایه‌گذاری خطرپذیر نامیده می‌شوند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر نوعی واسطه مالی هستند که با استفاده از تخصص خود به تامین مالی و پشتیبانی آن ‌دسته از شرکت‌ها و بنگاه‌هایی مبادرت می‌ورزد که در حالت عادی قادر به تامین تمام یا بخشی از سرمایه مورد نیاز خود نیستند.

سرمایه‌گذاران خطرپذیر به‌طور عمده:

• گرایش و افق دید شراکت بلند مدت دارند.
• سهام شرکت را خریداری می‌کنند.
• در انتظار سود بالاتر، ریسک‌های بالاتر را می‌پذیرند.
• مشارکتشان فعالانه است، بدین معنی که سرمایه‌گذار علاوه بر تامین منابع، تجربه حرفه‌ای، ارتباطات و اعتبار خود را در اختیار مدیر طرح قرار می‌دهد.

نکته: اگر چه ماهیت و شهرت اصلی سرمایه‌گذاری خطرپذیر،حضور و مشارکت در صنایع نوپا، جدید و پرریسک است، اما بعضا هم مشاهده می‌شود شرکت‌هایی که در دیگر مرحله چرخه حیات خود هستند، متقاضی جذب سرمایه خطرپذیر می‌شوند. حتی مواردی از سرمایه‌گذاری در صنایع معمولی (Low Tech) نظیر ساختمان‌سازی و واردات و صادرات نیز به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری خطرپذیر، صرفا محدود به فعالیت در صنایع با تکنولوژی بالا(High Tech) نیست.

انواع سرمایه‌گذاران خطرپذیر

در یک دسته‌بندی کلی، سرمایه‌گذاران خطرپذیر به دو دسته، سازمانی و  منفرد تقسیم می‌شوند. سرمایه‌گذاران سازمانی آن دسته از شرکت‌ها و موسسات با هویت تجاری هستند که دارای افراد حرفه‌ای تمام وقت به منظور یافتن و تامین مالی طرح‌های نو با ریسکی مناسب هستند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، بنیادهای خیریه و صندوق‌های وقفی در گروه سازمانی قرار می‌گیرند.

اما سرمایه‌گذاران منفرد که فرشتگان کسب و کار (Business angel) نامیده می‌شوند افراد ثروتمندی هستند که عموما به شکل هویت تجاری رسمی فعالیت نمی‌کنند بلکه سرمایه‌گذاری در طرح‌‌ها را به صورت شخصی انجام می‌دهند. فرشتگان کسب و کار نیز انواع مختلفی دارند.گروهی از آنها افراد متمول و فاقد هرگونه پیش‌زمینه تجاری هستند که در کسب و کار دوستان و یا اقوام خود سرمایه‌گذاری می‌کنند. گروهی دیگر از فرشتگان با پیش‌زمینه فنی هستند که در کنار یکدیگر گرد آمده‌اند تا سرمایه و تجارب خود را در اختیار یک صنعت خاص قرار دهند.

معیارهای دیگری نیز برای تقسیم‌بندی سرمایه‌گذاران خطرپذیر وجود دارد که از آنجمله می‌توان به حوزه فعالیت و محدوده جغرافیایی و .. اشاره نمود.  در خصوص حوزه فعالیت، برخی از آنها تخصصی هستند بدین معنا که در یک یا دو حوزه خاص تخصصی سرمایه‌گذاری می‌کنند. برخی دیگر غیرتخصصی و عمومی بوده و کلیه حوزه‌های صنعتی را در صورت تطابق با معیارهای خود مورد پذیرش قرار می‌دهند. در خصوص محدوه جغرافیایی باید گفت فعالیت برخی از سرمایه‌گذاران خطرپذیر در یک محدوده جغرافیایی معین، در یک شهر یا کشور است در حالیکه برخی دیگر  فعالیت فرامرزی و فرامنطقه‌ای هم دارند.

سرمایه‌گذاران خطرپذیر چگونه فعالیت می‌کنند؟

به‌طورکلی فعالیت‌های یک سرمایه‌گذار خطرپذیر در سه بخش قابل تقسیم‌بندی است: ورود به طرح و آغاز سرمایه‌گذاری، نظارت و خروج.

ورود به طرح و آغاز سرمایه‌گذاری: در این مرحله طرح‌ها و ایده‌های جستجو شده مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند و از بین آنها طرح‌های مطلوب انتخاب می‌شوند. پس از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻠﯿﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی طرح  و ارزیابی موشکافانه، اﮔﺮ سرمایه‌گذار راﺿﯽ ﺷﻮد وارد ﻣﺬاﮐﺮه، ﻗﺮاردادﻫﺎی رﺳﻤﯽ اﻣﻀﺎ و سرمایه‌گذاری آغاز می‌شود.

نظارت: در این مرحله، سرمایه‌گذار از ﻃﺮﯾﻖ حضور درﺟﻠﺴﺎت ﻫﯿﺎت ﻣﺪﯾﺮه شرکت‌، کمک به جذب نیروی انسانی متخصص،کمک به برنامه‌ریزی‌های استراتژیک شرکت‌، رصد و ارزیابی فعالیت‌های شرکت، ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ آﻏﺎز و ادامه می‌دهد. اﯾﻦ فعالیت‌ها ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺎرت را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ که در نهایت موجب توانمندسازی شرکت‌ می‌شود. ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺴﯿﺎری از سرمایه‎‌گذاران خطرپذیر ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی این مرحله، ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺟﻬﺖ اﻓﺰودن ارزش ﺑﻮده و ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮای ﯾﮏ سرمایه‌گذارﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ.

خروج:آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی سرمایه‌گذاران خطرپذیر ﺧﺮوج از شرکت اﺳﺖ. ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺧﺮوج ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ داﻧﺶ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی سرمایه‌گذاری و ﻧﻈﺎرت ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺠﺰا اﺳﺖ.سرمایه‌گذاران خطرپذیر استراتژی‌های خروج (عرضه عمومی سهام، فروش به مدیران و مالکان شرکت و فروش به اشخاص دیگر) را به دقت و معمولا پس از مشورت با متخصصین سرمایه‌گذاری طراحی می‌نمایند. اغلب فروش به یک خریدار استراتژیک، که معمولا یک شرکت بزرگ است، می‌تواند برای سرمایه‌گذاران بسیار سودمند باشد.

ضرورت سرمایه‌گذاری خطر پذیر در ایران:

با توجه به تنوع کم دارایی‌های مالی در ایران و وابستگی این دارایی‌ها به یکدیگر یافتن زمینه‌های جدید سرمایه‌گذاری یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای کشور است. اهمیت و ضرورت سرمایه‌گذاری خطر پذیر در ایران از این حیث است که تاکنون برای اجرای چرخه نوآوری در شرکت‌های دانش‌بنیان و به ثمر رساندن یک ایده خلاقانه تا مرحله تجاری‌سازی آن، از منابع دولتی و به عبارت بهتر پول نفت مصرف می‌شده است. لذا اقتصاد مبتنی بر نفت که همان استفاده از منابع دولتی برای این نوع حمایتهاست، اقتصاد مقاومتی مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان را محقق نخواهد ساخت.

از طرفی با تصویب سیاست‌های اصل ۴۴ توسط مجلس، یکی از تکالیف قانونی دولت در اجرای سیاست‌های این اصل، توانمندسازی بخش خصوصی، ایجاد فضای کسب و کار و تشکیل نهادهای مالی مرتبط با آن است. با توجه به اهمیت اصل ۴۴ و ضرورت گسترش فعالیت‌های اقتصادی در بخش خصوصی، باید ابزارهای مالی مورد نیاز این بخش نیز ایجاد و گسترش یابد. سرمایه‌گذاران خطرپدیر به عنوان موثرترین نهادهای مالی به منظور حمایت از ایده‌های خلاق کسب وکار در صحنه اقتصاد، یکی ازمهمترین ابزارها هستند.

منبع: isfahanplus.ir